ΕΛΛΗΝΙΚΑ

«Διαδρομές» Δράση Δικτύωσης σχολικών μονάδων για την ενδυνάμωση σχολικών κοινοτήτων σε επίπεδο συστήματος (τάξη/σχολείο) και την ενίσχυση της ψυχικής ανθεκτικότητας σε δύσκολες περιόδους.

Το Εργαστήριο Σχολικής Ψυχολογίας, στο πλαίσιο του συνεχιζόμενου έργου του για τη στήριξη των σχολικών κοινοτήτων, διαμόρφωσε τη δράση Δικτύωσης σχολικών μονάδων για την ενδυνάμωση σχολικών κοινοτήτων σε επίπεδο συστήματος (τάξη/σχολείο) και την ενίσχυση της ψυχικής ανθεκτικότητας: «Διαδρομές» για το σχολικό έτος 2023-2024.  Σκοπός της συγκεκριμένης δράσης είναι να αναδειχθούν τα στοιχεία εκείνα που το σχολείο ως σύστημα διαθέτει και διευκολύνουν την προσαρμογή και την ανάπτυξη των μελών του, λειτουργώντας προστατευτικά μέσα από ευκαιρίες που δίνονται στους/στις μαθητές/τριες για να εξελιχθούν, να αναπτύξουν δεξιότητες και να ενδυναμωθούν ψυχολογικά και σε δύσκολες περιόδους.

Δείτε περισσότερες πληροφορίες στην πλατφόρμα δικτύωσης της Δράσης: pathways2city.sdtapps.online/s/pathways/page/welcome

Δείτε το Λεύκωμα της Δράσης ΕΔΩ.

Δείτε την ανακοίνωση του hub ΕΔΩ.

Πολυεπίπεδο πρόγραμμα ψυχοκοινωνικής υποστήριξης και προαγωγής της ψυχικής ανθεκτικότητας στη σχολική κοινότητα μετά από καταστροφικά γεγονότα (Η περίπτωση της καταστροφικής πυρκαγιάς) (2018-2019)

Πολυεπίπεδο πρόγραμμα ψυχοκοινωνικής υποστήριξης και προαγωγής της ψυχικής ανθεκτικότητας στη σχολική κοινότητα  μετά από καταστροφικά γεγονότα. Η περίπτωση της καταστροφικής πυρκαγιάς, 2018-2019

Μετά την καταστροφική πυρκαγιά στην περιοχή της Ανατολικής Αττικής (Ιούλιος 2018) σχεδιάστηκε ένα πολυεπίπεδο πρόγραμμα επιμόρφωσης/εκπαίδευσης, εποπτείας και διαλεκτικής συμβουλευτικής στις ψυχολόγους που τοποθετήθηκαν στα συγκεκριμένα σχολεία δίνοντας έμφαση στην παροχή έμμεσων υπηρεσιών ψυχικής υγείας σε εκπαιδευτικούς και γονείς. Οι ψυχολόγοι εκπαιδεύτηκαν στη χρήση εργαλείων καταγραφής δυσκολιών και δυνατοτήτων σε ατομικό επίπεδο και εντόπιζαν περιπτώσεις που έχρηζαν παραπομπής, ενώ μέσω της ψυχολογικής διαλεκτικής συμβουλευτικής με εκπαιδευτικούς εστίαζαν στην ενίσχυση των δυνατοτήτων σε ατομικό και συστημικό επίπεδο.

Παράλληλα αναπτύχθηκε και εφαρμόστηκε το «ΜΑΖΙ + 1: Πρόγραμμα ψυχοκοινωνικής υποστήριξης και προαγωγής της ψυχικής ανθεκτικότητας στη σχολική κοινότητα σε περίοδο ανάκαμψης και προσαρμογής μετά από καταστροφικά γεγονότα». Σκοπός του προγράμματος ήταν να ενισχύσει την ψυχική ανθεκτικότητα σε ατομικό και συστημικό επίπεδο, τις εσωτερικές δυνάμεις, τα κίνητρα και τις βασικές κοινωνικοσυναισθηματικές δεξιότητες των μαθητών/τριών. Το περιεχόμενο του προγράμματος αξιοποιούσε βασικούς τομείς της ψυχικής ανθεκτικότητας και των παρεμβάσεων ευαισθητοποιημένων στο τραύμα που αφορούν την ενίσχυση των σχέσεων και των πηγών στήριξης, την ανάκτηση αίσθησης ελέγχου, την προαγωγή της ελπίδας και της αισιοδοξίας και την ενδυνάμωση και αναγνώριση προσωπικών δυνατοτήτων.

Συμμετέχοντες: 8 Δημοτικά και 8 Νηπιαγωγεία στην περιοχή της Ανατολικής Αττικής

Στηρί-ζωντας στην Κρίση

Το πρόγραμμα «Στηρί-Ζωντας: Πρόγραμμα επιμόρφωσης εκπαιδευτικών για την ψυχολογική στήριξη των παιδιών στην περίοδο της  οικονομικής κρίσης» εντάσσεται στο πολυεπίπεδο πρόγραμμα πρόληψης, ευαισθητοποίησης, εκπαίδευσης και παρέμβασης «ΣΥΝ-ΦΡΟΝΤΙΖΩ» («Connecting for Caring» C4C).

Σκοπός του Προγράμματος

Σκοπός του προγράμματος είναι η υποστήριξη και ενδυνάμωση της ψυχικής ανθεκτικότητας των μαθητών και εκπαιδευτικών σε επίπεδο ατόμου, ομάδας – τάξης και  του ευρύτερου σχολικού συστήματος. Απώτερος στόχος είναι η υποστήριξη των εκπαιδευτικών, οι οποίοι βιώνουν ποικιλοτρόπως την οικονομική κρίση και επηρεάζονται άμεσα από αυτήν μέσω της ενίσχυσης της ψυχικής τους ανθεκτικότητας, ώστε να μπορέσουν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της προσωπικής και επαγγελματικής τους ζωής.

Συμμετέχοντες

Το πρόγραμμα εξειδικευμένης κατάρτισης εκπαιδευτικών για την ψυχολογική στήριξη των παιδιών στην περίοδο της  οικονομικής κρίσης, «Στηρί-Ζωντας», εντάσσεται στο πολυεπίπεδο πρόγραμμα πρόληψης, ευαισθητοποίησης, εκπαίδευσης και παρέμβασης «ΣΥΝ-ΦΡΟΝΤΙΖΩ» («Connecting for Caring» C4C) και απευθύνεται σε εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης (νηπιαγωγεία και Δημοτικά σχολεία).

Εκπαιδευτικό Υλικό

Προκειμένου οι εκπαιδευτικοί να συμβάλουν στην ενδυνάμωση της ψυχικής ανθεκτικότητας των μαθητών, στο πλαίσιο του προγράμματος παρέχονται ειδικά σχεδιασμένες και δομημένες δραστηριότητες τις οποίες καλούνται οι εκπαιδευτικοί να εφαρμόσουν στην τάξη.

Οι δραστηριότητες αυτές εφαρμόζονται σε διάφορα επίπεδα: α. σε Ατομικό επίπεδογια κάθε μαθητή, ώστε να ενισχυθεί η ψυχική ανθεκτικότητα του κάθε παιδιού στην τάξη, β. σε επίπεδο Τάξης με διαφορετικές δραστηριότητες που έχουν ως στόχο την ενίσχυση της ψυχικής ανθεκτικότητας όλων των μελών της τάξης και  περιλαμβάνουν και τον/την εκπαιδευτικό, και γ. σε επίπεδο Σχολικής Μονάδας όπου προάγεται η ψυχική ανθεκτικότητα και το θετικά κλίμα μέσα από συγκεκριμένη μεθοδολογία και δράσεις για όλα τα μέλη της σχολικής κοινότητας.

Κατά τη διάρκεια της εφαρμογής του Προγράμματος  «Στηρί-Ζωντας» δόθηκαν στους εκπαιδευτικούς δύο δραστηριότητες οι οποίες ως στόχο είχαν την ενίσχυση της ψυχικής ανθεκτικότητας σε δύο επίπεδα: α) ατόμου (μαθητής, εκπαιδευτικός), (δραστηριότητα «Ιστορίες Εν τάξει… Εγώ») και  β) ομάδας-τάξης (μαθητές & εκπαιδευτικός) δραστηριότητα «Ήταν ένα μικρό καράβι»). Για κάθε δραστηριότητα δόθηκαν συγκεκριμένες οδηγίες εφαρμογής, οι οποίες περιελάμβαναν  ακριβείς κατευθύνσεις αναφορικά με πρακτικά θέματα (πχ. χρόνος εφαρμογής), καθώς και αναλυτικές περιγραφές σχετικά με τον τρόπο εφαρμογής των δραστηριοτήτων στην τάξη. Κάθε δραστηριότητα συνοδευόταν από σχετικό φυλλάδιο, το οποίο αποτελούσε ένα είδος ημερολογίου στο οποίο, με παιγνιώδη τρόπο, οι μαθητές σημείωναν τις καταγραφές τους.

Επιμόρφωση και εξειδικευμένη κατάρτιση εκπαιδευτικών

Η επιμόρφωση και εξειδικευμένη κατάρτιση των εκπαιδευτικών, διεξάγεται σε ένα δομημένο και εξειδικευμένο πλαίσιο. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει δύο αρχικές επιμορφώσεις ευαισθητοποίησης και τρεις εξειδικευμένες καταρτίσεις. Κάθε συνάντηση εξειδικευμένης κατάρτισης περιλαμβάνει δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος παρουσιάζεται συνοπτικά το θεωρητικό πλαίσιο, εμπλουτισμένο με ένα ειδικότερο κάθε φορά θέμα καθώς και παρουσίαση  δραστηριοτήτων, ενώ στο δεύτερο μέρος κάθε επιμόρφωσης υπάρχουν δύο υποενότητες: α) η πρώτη αφορά στην εποπτεία των δραστηριοτήτων που εφαρμόζουν οι εκπαιδευτικοί στις τάξεις, β) η δεύτερη αφορά σε ειδικά σχεδιασμένες βιωματικές δραστηριότητες για τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς οι οποίες στοχεύουν στην απόκτηση δεξιοτήτων και γνώσεων μέσα από ένα διαφορετικό, εναλλακτικό τρόπο μάθησης.

Κατά το σχολικό έτος Ιανουάριος - Μάιος 2012 διεξήχθη το πρόγραμμα Πρόγραμμα επιμόρφωσης εκπαιδευτικών για την ψυχολογική στήριξη των παιδιών στην περίοδο της  οικονομικής κρίσης»,  «Στηρί-Ζωντας» με τη συμμετοχή σχολείων της Αττικής και της επαρχίας. Στις δύο αρχικές επιμορφώσεις συμμετείχαν 344 εκπαιδευτικοί από τους οποίους επιλέχθηκαν 138 εκπαιδευτικοί από 29 σχολικές μονάδες, και παρακολούθησαν τις τρεις εξειδικευμένες καταρτίσεις.

Εκπαίδευση των παιδιών "Ρομά"

Το Πολυεπίπεδο Μοντέλο Παροχής Σχολικών Ψυχολογικών Υπηρεσιών αναπτύχθηκε από το Κέντρο Έρευνας και Εφαρμογών Σχολικής Ψυχολογίας στο πλαίσιο του Προγράμματος «Εκπαίδευση των παιδιών Ρομά» που υλοποιείται από το 2011 από το Κέντρο Διαπολιτισμικής Αγωγής (ΚΕΔΑ) του Πανεπιστημίου Αθηνών, με στόχο τη βελτίωση των συνθηκών ένταξης μαθητών Ρομά στο εκπαιδευτικό σύστημα και την ενδυνάμωση των σχολικών μονάδων με παρεμβάσεις που προάγουν τη διαπολιτισμική κατανόηση, την επικοινωνία και τη συνεργασία.

Το Κέντρο Έρευνας και Εφαρμογών Σχολικής Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών ανέλαβε το σχεδιασμό και την υλοποίηση της Δράσης 5 του Προγράμματος (Χατζηχρήστου, 2013) με βασικό σκοπό την παροχή ψυχοκοινωνικής και μαθησιακής στήριξης και την προαγωγή της ψυχικής ανθεκτικότητας στα σχολεία που συμμετέχουν. Οι επιμέρους τομείς παρέμβασης αφορούν στην οργάνωση και το σχεδιασμό των δράσεων, στην εκτίμηση αναγκών, στον σχεδιασμό και δημιουργία υλικού/εργαλείων ψυχοεκπαιδευτικής αξιολόγησης, στην ανάπτυξη και εφαρμογή προγραμμάτων πρωτογενούς και δευτερογενούς πρόληψης και παρέμβασης, στην ατομική και ομαδική συμβουλευτική, στην ψυχολογική και διαλεκτική συμβουλευτική, στις επιμορφώσεις εκπαιδευτικών και στελεχών εκπαίδευσης, σε ομιλίες σε γονείς, στην έρευνα και στη συνεργασία με φορείς και άλλες δράσεις του Προγράμματος.

Στο Πρόγραμμα συμμετείχαν 7 μέλη ΔΕΠ και ο αριθμός των ψυχολόγων που απασχολήθηκαν κατά τα έτη εφαρμογής 2011-2015 κυμαίνεται μεταξύ 13 έως 4, ο αριθμός των σχολικών μονάδων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης κυμαίνεται μεταξύ 64 έως 37 και από τις παρεχόμενες υπηρεσίες επωφελήθηκαν ανά έτος 1985 έως και 826 μαθητές (Hatzichristou & Lianos, 2013. Λαμπροπούλου & Χατζηχρήστου, 2013. Χατζηχρήστου, 2013. Χατζηχρήστου & Λαμπροπούλου, 2012, 2013).

Πρόγραμμα για την Ένταξη Μαθητών με Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες

Στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του Κέντρου Έρευνας και Εφαρμογών Σχολικής Ψυχολογίας για την προαγωγή της ψυχικής υγείας των παιδιών προσχολικής και σχολικής ηλικίας εντάσσεται η συγγραφή σειράς παραμυθιών με εκπαιδευτικό και παιδαγωγικό χαρακτήρα που στοχεύει στην ευαισθητοποίηση των μελών της σχολικής κοινότητας προς τα παιδιά με διαφορετικές ανάγκες. Ειδικότερα, μέσα από τα παραμύθια επιχειρείται η διευκόλυνση της ένταξης των παιδιών, της ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης και της προσαρμογής τους στο σχολικό αλλά και στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. Το υλικό αυτό απευθύνεται σε μαθητές όλων των εκπαιδευτικών βαθμίδων, σε εκπαιδευτικούς και γονείς, καθώς και σε ειδικούς ψυχικής υγείας αλλά και, γενικότερα, σε όσους ενδιαφέρονται για την ψυχοκοινωνική προσαρμογή των παιδιών.

Η δομή των παραμυθιών βασίζεται σε σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα και αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο που προσφέρεται για ανάλυση, συζήτηση, διερεύνηση ειδικότερων θεμάτων που σχετίζονται με την ανάπτυξη, προσαρμογή, και τις ανάγκες των παιδιών και των οικογενειών τους. Για το λόγο αυτό περιλαμβάνουν συγκεκριμένες θεματικές ενότητες με ειδικότερους στόχους και θέματα για συζήτηση, τα οποία επιτρέπουν τη χρήση του υλικού χωρίς να αποκλείουν την αυτενέργεια, ενώ παράλληλα δίνουν περιθώρια για ευελιξία και δεν περιορίζουν τις δημιουργικές δυνατότητες των αναγνωστών. Για τη διευκόλυνση της επίτευξης των παραπάνω στόχων κάθε παραμύθι συνοδεύεται από ειδικό ένθετο που παρέχει κατευθύνσεις για τη χρήση του παραμυθιού ως εκπαιδευτικό υλικό με δραστηριότητες και ερωτήσεις:

• για το σύνολο του παραμυθιού,
• ανά ενότητα και
• για το κλείσιμο του παραμυθιού.

Οι δραστηριότητες αυτές προσαρμόζονται με βάση την ηλικία και το αναπτυξιακό επίπεδο των παιδιών.

Εκπαιδευτικό Υλικό από την Εφαρμογή

Ειδικότερα, το παραμύθι «Ο Τρυφερούλης Μικροφτερούλης» (Χατζηχρήστου & Πολυχρόνη, 2007), στοχεύει στην ευαισθητοποίηση, την ενίσχυση των δεξιοτήτων επικοινωνίας όλων των παιδιών και στην παροχή γνώσης και κατευθύνσεων για την κατάλληλη στήριξη των παιδιών με ειδικές ανάγκες, με απώτερο στόχο τη σταδιακή αλλαγή των στάσεων, των στερεοτυπικών αντιλήψεων, την αποδοχή της διαφορετικότητας και την αλλαγή της συμπεριφοράς μέσω μιας ουσιαστικής αλληλεπίδρασης. Επιπλέον, μια σημαντική διάσταση των παραμυθιών αποτελεί η ανάδειξη της πρόκλησης της αλλαγής μέσα από την αλληλεπίδραση επιμέρους υποσυστημάτων (η οικογένεια, το σχολείο, οι συνομήλικοι). Όλοι έχουν κεντρικό ρόλο, συμμετέχουν στη δράση, συμβάλλουν στην αλλαγή και ο κάθε αναγνώστης μπορεί να βρει τον δικό του ήρωα και να ταυτιστεί μαζί του. Με αυτό τον τρόπο δίνεται η δυνατότητα σε γονείς και εκπαιδευτικούς να μάθουν μαζί με τα παιδιά και να εκπαιδεύσουν παράλληλα τους μαθητές τους αλλά και τους ίδιους τους εαυτούς τους.

Το παραμύθι έχει αποτελέσει το θέμα ποικίλων δραστηριοτήτων, όπως η δραματοποίησή του από σπουδαστές του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σχολικής Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και η παρουσίασή του στο πλαίσιο εκδηλώσεων σχολείων με τη συνεργασία και τη συμμετοχή μαθητών (Αρσάκεια-Τοσίτσεια Σχολεία), ειδικών σχολείων (Θεοτόκος) και φορέων (Ραδιομαραθώνιος) για ευαισθητοποίηση ενηλίκων και παιδιών για τα παιδιά με ειδικές ανάγκες.